سنت و مدرنیته زیبا کلام روزنه
کتاب «سنت و مدرنیته» نوشته‌ی «صادق زیباکلام» نویسنده و استاد علوم سیاسی معاصر است. در توضیح پشت جلد آمده است: «بحث سنت و تجدد در طول 150 سال گذشته یکی از عوامل مهم و موثر در تاریخ ما بوده است. دکتر صادق زیباکلام در این کتاب خود با عنایت به این بحث به بررسی تحلیلی تاریخ دوره قاجار و علل شکست اصلاح طلبان آن دوران می پردازد.» در بخشی از مقدمه آمده است: «تصور معمولی ما از ایران عصر قاجار در یک جامعه بسته، ایستا و عقب‌مانده خلاصه می‌شود که در آن تغییر و تحول چندانی اتفاق نیفتاده، الا در یکی دو دهه پایانی آن که نهضت مشروطه به وقوع می‌پیوندد. بخش دیگر تصورمان از آن جامعه، عبارت است از نفوذ و سلطه قدرت‌های استعماری با همه تبعات زیان‌بار آن. اما برخلاف این تصور، ایران عصر قاجار آنقدرها هم که فکر می‌کنیم جامعه‌ای صامت، ثابت و بدون تغییر و تحول نبوده است. در حد خود در آن جامعه تغییر و تحولات نسبتا قابل توجهی اتفاق افتاده و ایران آن عصر از یک پویایی خاصی برخودار بوده است... بحث اصلی این کتاب تجزیه و تحلیل و کالبدشکافی این تلاش‌هاست؛ اینکه چگونه به وجود آمدند، چرا به وجود آمدند، هدفشان چه بود، سرنوشتشان به کجا انجامید و مهمتر از همه، اینکه چرا نتوانستند به نتیجه رسیده و موفق شوند. این تلاش‌ها در مجموعه به چهار جریان اصلی تقسیم شده‌اند: اصلاحات عباس میرزا، اصلاحات امیرکبیر، اصلاحات عصر سپهسالار و بالاخره مهمتر از همه نهضت مشروطه» کتاب حاضر را انتشارات «روزنه» منتشر کرده است.
خلاصه کتاب
کتاب «سنت و مدرنیته: ریشهیابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار»، نوشته‌ی «صادق زیباکلام»، نویسندهی اصلاحطلب و استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران است. این کتاب صوتی با تبیین زمینههای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایران عصر قاجار، به بررسی عوامل موثر بر ناکام ماندن تلاش‌های نهضت اصلاحات در این دوره می‌پردازد.
خلاصه‌ای از کتاب صوتی سنت و مدرنیته:
در مقدمه‌ی کتاب صوتی سنت و مدرنیته، می‌شنویم:
«تصور معمولی ما از ایران عصر قاجار، یک جامعه‌ی بسته، ایستا و عقب‌مانده خلاصه می‌شود که در آن تغییر و تحول چندانی اتفاق نیفتاده، الّا در یکی دو دهه‌ی پایانی آن که نهضت مشروطه به وقوع می‌پیوندد. بخش دیگر تصورمان از آن جامعه، عبارت است از نفوذ و سلطه‌ی قدرت‌های استعماری با همه‌ی تبعات زیان‌بار آن. اما بر خلاف این تصور، ایران عصر قاجار آنقدرها هم که فکر می‌کنیم، جامعه‌ای صامت، ثابت و بدون تغییر و تحول نبوده است. در حد خود، در آن جامعه تغییر و تحولات نسبتا قابل توجهی اتفاق افتاده و ایران آن عصر از یک پویایی خاص برخوردار بوده است. از جمله مهمترین جریاناتی که در عصر قاجاریه به‌وجود آمد، فکر تغییر و اندیشه‌ی اصلاحات بود.
از همان ابتدا که برخی از رجال آگاه‌تر قاجار پی بردند که جامعه‌شان تا چه میزان عقب‌مانده است و در جوامع دیگر چه تغییر و تحولاتی رخ داده است، فکر اصلاحات و نوسازی به‌وجود آمد. این تحول مقارن با نخستین دهه‌ی حاکمیت قاجارها اتفاق افتاد و اگرچه منجر به نتایج قابل ملاحظه‌ای نشد، اما کم و بیش و با شدت و ضعف، تا آخر حکومت آنان تداوم یافت.
بحث اصلی این کتاب، تجزیه و تحلیل و کالبدشکافی این تلاش‌هاست؛ اینکه چگونه به وجود آمدند، هدفشان چه بود، سرنوشتشان به کجا انجامید و مهمتر از همه، اینکه چرا نتوانستند به نتیجه رسیده و موفق شوند».
زیباکلام معتقد است، عقب‌ماندگی و عدم موفقیت جنبش‌های اصلاحات در ایران دوران قاجار، ریشه در عللی درونی و ساختاری داشته و نمی‌توان آنها را صرفا به بیکفایتی و منفعت‌طلبی قاجاریان و یا عوامل خارجی نسبت داد. او دراین‌باره چنین نوشته است:
«اگر اصلاحات نتوانست موفق بشود، به واسطهی «خیانت»، «توطئه»، «کارشکنی»، «تحریف» و «نفاق» عناصر «سرسپرده»، «خائن»، «غربزده»، «روشنفکر» و «فراماسون» نبود؛ بلکه جریان نوگرایی و اصلاحطلبی، از قدرت و صلابت لازم برخوردار نبود، و در نهایت، آن بخش از جامعه که بیشتر پای در گذشته و سنت داشت، در برابر آن تغییرات مقاومت کرده و در نهایت از این پیکار موفق بیرون آمد».
مهمترین ویژگی این کتاب آن است که اصلاحات و جریانات مدرنیته‌ای که در قرن نوزدهم در ایران به وجود آمد را در خلا مطرح نکرده، بلکه آن را در چارچوب تغییراتی که در طول قرن نوزدهم در ایران به وقوع پیوسته، مورد بررسی قرار داده است.
بررسی کتاب سنت و مدرنیته:
کتاب صوتی سنت و مدرنیته، تحولات و پستیبلندیهای ایران عصر قاجار را در نُه فصل مورد بررسی قرار می‌دهد.
فصل اول، با توصیف شرایط ایران در پایان قرن هجدهم و آغاز قرن نوزدهم، تصویری شفاف از ایران عصر قاجار به دست می‌دهد؛ ایرانی که بی‌سواد، توسعه‌نیافته، ضعیف و واپسگرا باقی مانده است. ایرانی که از پیشرفت‌های غرب، نصیبی نبرده و انگار، چند صدسال، فقط درجا زده است.
فصل دوم به تشریح سیاست‌های سلسلهی قاجاریان می‌پردازد. قاجاریانی که رفته‌رفته، بدون اندیشه‌ی اصلاح و بدون قدرت واقعی، با توسل به تفرقه افکنی قومی و قبیله‌ای، حکومت را حفظ میکردند. فصل سوم نیز نقش مذهب را در ایران تحت حکومت قاجاریان بررسی میکند.
در فصل چهارم و پنجم، نخستین جرقه‌های تغییر و اصلاحات، از راه می‌رسند. آشنایی با غرب و ظهور قشر جدیدی از جامعه به نام منورالفکر و یا به تعبیر امروزی، روشنفکرها، زمینه را برای ایجاد و ابراز نارضایتی و اعتراضات فراهم می‌سازد.
فصل ششم، هفتم و هشتم، به ترتیب روایتگر تلاش‌های ناکام ناصرالدین‌شاه در جهت ایجاد اصلاحات، زمینههای سقوط و سلب قدرت و نهضت مشروطه می‌پردازد.
در فصل آخر این کتاب صوتی درباره‌ی علل شکست نهضت مشروطه می‌شنویم و با موانع سرراه موفقیت این نهضت آشنا می‌شویم. عللی که نه از جایی در آنسوی اقیانوسها، که از درون خود جامعه نشات می‌گرفتند و انقلابی که نه به دلیل دخالت نیروهای خارجی، که به دلیل عدم آمادگی جامعه برای اصلاح، ناکام ماند.
انتشارات:
روزنهشابک: 9780600961628
نویسنده: دکترصادق زیباکلام
برچسب‌ها: سنت و مدرنیته زیبا کلام روزنه | سنت و مدرنیته زیبا کلام | سنت و مدرنیته
